Ethereum nedir?
Ethereum, merkeziyetsiz bir hesaplama platformudur. Ethereum’u bir masaüstü ya da dizüstü bilgisayar gibi düşünebilirsiniz fakat tek bir cihaz üzerinde çalışmaz. Bunun yerine, dünyanın her yerinden binlerce makinede eş zamanlı olarak çalışır ve bu da Ethereum’un bir sahibi olmadığı anlamına gelir.
Bitcoin ve diğer kripto paralar gibi Ethereum da dijital para transferi yapmanıza imkan tanır. Fakat, bundan çok daha fazlasını yapma kapasitesine sahiptir. Örneğin kendi kodunuzu yaratabilir ve diğer kullanıcıların yarattığı uygulamalarla etkileşim kurabilirsiniz. Çok esnek olduğu için her türden sofistike program Ethereum üzerinde kullanıma sunulabilir.
En basit haliyle Ethereum’un arkasındaki ana fikir geliştiricilerin, merkezi bir sunucu yerine dağıtılmış bir ağ üzerinde çalışan bir kod yaratabilmesi ve bu kodu kullanıma sunabilmesidir. Yani teorik olarak bu uygulamalar kapatılamaz ya da sansürlenemez.
Ethereum ve ether (ETH) arasındaki fark nedir?
Alışılmışın dışında olsa da Ethereum’da kullanılan birimlere Ethereum ya da Ethereumlar denmez. Ethereum, protokolün kendisidir fakat kullandığı para birimine ether (ya da ETH) adı verilir.
Ethereum’u değerli kılan nedir?
Ethereum’un dağıtılmış bir sistem üzerinde kodları çalıştırabildiğinden kısaca bahsetmiştik. Dolayısıyla dış partiler programlar üzerinde oynama yapamaz. Bu kodlar Ethereum’un veri tabanına (örn. blockchain) eklenir ve üzerinde değişiklik yapılamayacak şekilde programlanabilir. Buna ek olarak veritabanı herkes tarafından görüntülenebilir böylece kullanıcılar bir kodla etkileşime girmeden önce bu kodu denetleyebilir.
Bu da herhangi birinin, herhangi bir yerden çevrimdışına alınamaz uygulamaları kullanıma açabileceği anlamına gelir. Daha ilginci platforma özel (native) birim olan ether, değer sakladığı için bu uygulamalar değer transferine yönelik koşulları belirleyebilir. Uygulamaları oluşturan bu programlara akıllı kontratlar adı verilir. Çoğu durumda, insan katkısı olmadan çalışmak üzere düzenlenebilirler.
Tahmin edilebileceği gibi “programlanabilir para” fikri dünyanın her yerinden kullanıcıları, geliştiricileri ve işletmeleri cezbetmiştir.
Blockchain nedir?
Blockchain, Ethereum’un temelinde yatar ve protokol tarafından kullanılan bilgileri tutan veritabanıdır. Bitcoin nedir makalemizi okuduysanız bir blockchainin nasıl çalıştığına yönelik temel bilgilere sahip olmalısınız. Ethereum blockchaini de Bitcoin’inkine benzerdir fakat tutulan veriler ve bu verilerin tutulma şekli farklıdır.
Ethereum’un blockchainini yeni sayfalar eklediğiniz bir kitap olarak düşünebilirsiniz. Her bir sayfaya blok adı verilir ve işlemler hakkında bilgileri içerir. Yeni bir sayfa eklemek istendiğinde sayfanın üst kısmına özel bir sayının eklenmesi gerekir. Bu sayı sayesinde herkes yeni sayfanın bir önceki sayfanın arkasına eklendiğini, kitabın rastgele bir noktasına yerleştirilmediğini görebilir.
Bu sayı en özünde daha önceki sayfaya referans veren bir sayfa numarası gibidir. Yeni sayfaya bakarak bir önceki sayfanın takip edildiği kesinlikle söylenebilir. Bunu yapmak için hash etme adında bir işlem kullanılır.
Hash etmek bir veri parçasını (bu örnekte sayfadaki her şeyi) almaktan ve ortaya eşsiz bir belirteç (hash) çıkarmaktan oluşur. İki farklı veri parçasının aynı hash’i yaratması olasılığı astronomik derecede düşüktür. İşlem aynı zamanda tek yönlüdür: bir hash’i hesaplamak son derece kolaydır fakat hash’i geri döndürerek asıl bilgiye ulaşmak neredeyse imkansızdır. Bu özelliğin madencilik için neden önemli olduğuna ilerideki bir bölümde değineceğiz.
Artık sayfalarımızı doğru sırayla birbirine bağlayacak mekanizmaya sahibiz. Sıralamayı değiştirmeye ya da sayfaları kaldırmaya yönelik herhangi bir girişim olması durumunda kitap üzerinde bir oynama yapıldığı açıkça fark edilebilir.
Blockchainler hakkında daha fazla bilgi edinmek isterseniz Yeni Başlayanlar İçin Blockchain Teknolojisi Rehberi makalemizi okuyabilirsiniz.
Ethereum ve Bitcoin’in farkı nedir?
Bitcoin küresel bir dijital para sistemi yaratmak için blockchain teknolojisini ve finansal teşvikleri kullanır. Dünyanın farklı yerlerindeki kullanıcıların merkezi bir partiye ihtiyaç duymadan koordine olmasına imkan tanıyan bazı önemli inovasyonlar ortaya koymuştur. Her bir katılımcının kendi bilgisayarında bir programı çalıştırmasıyla kullanıcıların güvene dayalı olmayan, merkeziyetsiz bir ortam dahilinde finansal veritabanı üzerinde mutabakata varması Bitcoin sayesinde mümkün hale gelmiştir.
Bitcoin’den sıklıkla birinci nesil blockchain olarak bahsedilir. Çok kompleks bir sistem olarak yaratılmamıştır ve bu özelliği güvenlik bakımından güç sunar. Güvenliğin temel katman olarak önceliklendirilmesi için özellikle esnek olmayacak şekilde tasarlanmıştır. Dolayısıyla, Bitcoin’deki akıllı kontrat dili son derece kısıtlıdır ve para transferi dışındaki uygulamaları dahil etme konusunda başarılı değildir.
Bunun aksine ikinci nesil blockchainler daha fazla beceriye sahiptir. Bu platformlar finansal işlemlere ek olarak daha yüksek seviyede programlanabilirliğe imkan tanır. Ethereum, geliştiricilerin kendi kodlarıyla denemeler yapması ve Merkeziyetsiz Uygulamalar (DApp’ler) yaratması için daha fazla özgürlük tanır.
Ethereum ikinci nesil blockchain dalgasının ilk örneğidir ve bugüne kadar da en önde gelen olmayı sürdürmüştür. Bitcoin’le benzerlikler gösterir ve aynı fonksiyonların pek çoğunu gerçekleştirebilir. Fakat iki blockchain birbirinden son derece farklıdır ve her biri diğerine kıyasla kendine has avantajlara sahiptir.
Ethereum nasıl çalışır?
Ethereum’u bir durum makinesi olarak tanımlayabiliriz. Bunun anlamı ise, herhangi bir zamanda tüm hesap bakiyelerinin ve akıllı kontratların mevcut görünümüne dair bir anlık görüntüye sahip olduğunuzdur. Belirli eylemler durumun güncellenmesine neden olur, yani nodeların tamamı bu değişimi yansıtabilmek için kendi anlık görüntülerini günceller.
Ethereum üzerinde çalışan akıllı kontratlar işlemler (kullanıcılardan ya da diğer kontratlardan gelen) tarafından tetiklenir. Kullanıcı bir kontrata işlem gönderdiğinde, ağ üzerindeki her bir node kontratı çalıştırır ve çıktıyı kaydeder. Bu işlem, akıllı kontratları bilgisayarların okuyabileceği talimatlara çeviren Ethereum Sanal Makinası (EVM) kullanılarak yapılır.
Durumun güncellenmesi için madencilik adındaki özel bir mekanizma kullanılır (şimdilik). Madencilik, Bitcoin’e benzer şekilde Proof of Work (iş ispatı) algoritmasıyla yapılır. Önümüzdeki bölümlerde bundan ayrıntılı olarak bahsedeceğiz.
Akıllı kontrat nedir?
Akıllı kontrat yalnızca bir koddur. Kod akıllı ya da bildiğimiz şekilde bir kontrat değildir. Fakat koda belli koşullar altında kendi kendini uygulamaya koyduğu için akıllı denir ve partiler arasındaki anlaşmaların yerine getirilmesini sağladığı için de bir anlamda kontrattır.
Bilgisayar bilimcisi Nick Szabo bu fikri 1990’ların sonunda ortaya atmıştır. Kavramı açıklamak için bir otomat örneğini kullanmış ve otomatların modern akıllı kontratların öncülü olarak değerlendirebileceğini belirtmiştir. Otomat örneğinde uygulanmakta olan basit bir kontrat söz konusudur. Kullanıcı makinaya bozuk para atar ve makine de kullanıcının istediği ürünü verir.
Bir akıllı kontrat da aynı mantığı dijital koşullarda uygular. Koda, bu kontrata iki ether gönderildiğinde “Merhaba, Dünya!” yanıtını gönder gibi basit bir şart girilebilir.
Ethereum’u kim yarattı?
2008’de kimliği bilinmeyen bir geliştirici (ya da geliştirici topluluğu) Satoshi Nakamoto takma adıyla Bitcoin whitepaper’ını yayınladı. Bunun sonucunda dijital para dünyası kalıcı olarak değişti. Birkaç yıl sonra genç bir programcı olan Vitalik Buterin bu fikri bir adım ileriye taşımayı ve her türden uygulama üzerinde kullanmanın bir yolunu bulmayı düşünmeye başladı. Kavram en sonunda Ethereum olarak ortaya çıktı.
Ethereum, Buterin tarafından 2013 yılında Ethereum: Nihai Akıllı Kontrat ve Merkeziyetsiz Uygulama Platformu başlıklı blog yazısıyla ortaya atıldı. Buterin bu yazısında, yeteri kadar zaman ve kaynak verilmesi durumunda herhangi bir uygulamayı çalıştırabilen bir merkeziyetsiz bilgisayar olan tam Turing blockchain fikrini açıkladı.
Zamanla bir blockchain üzerinde kullanılabilecek uygulama türleri yalnızca geliştiricinin hayal gücüyle sınırlı hale geldi. Ethereum blockchain teknolojisinin Bitcoin’in kasti tasarım sınırlamalarının dışında geçerli kullanım alanlarına sahip olup olmadığını bulmayı amaçlamaktadır.
Ether nasıl dağıtıldı?
Ethereum 2015 yılında 72 milyon ether başlangıç arzıyla kullanıma açıldı. Bu tokenların 50 milyondan fazlası, katılımcı olmak isteyenlerin bitcoin ya da itibari para birimlerinin karşılığında ether tokenı satın atabildiği İlk Coin Arzı (ICO) adlı herkese açık bir token satışıyla dağıtıldı.
Kaynak: binance.com