Son zamanlarda bakış açımı değiştiren, önemini canımı acıtarak bana gösteren bir fizik dersi aldım. Daha önce delta hız (Δv) ve bağıl hız kavramlarını duyduysanız bile çok basitçe anlatacağım. Merak etmeyin kuantum fiziği kadar karışık değil.
Delta kavramı değişimi simgeler. Δv=vson-vilk olarak ifade edilir. Yani son hızdan cismin ilk hız durumunu hem sayısal hem vektörel olarak çıkarmak gerekir. Örneğin sağa 10km/h hızla giden cismin son durumda sağa 50km/h hız ile gittiğini görüyorsanız Δv sağ yönünde 40km/h’dir. Burada cismin ilerleyişi tamamen cismin başlangıç durumuna göre tayin edilir. Yani ilerleyişi ve yönü hiçbir şey ile kıyaslanmaz. Özerktir.
Bağıl hız kavramında ise işler değişir. İki cisim vardır. İkisinin de kendine özgü başlangıç noktaları, hızları ve yönleri vardır. Bu sefer cismin yönünü, hızını tayin etmek için referans noktası cismin başlangıç hali değil diğer cismin hız ve yönüdür. Sağa 10km/h hız ile giden A cismi ve sola 10 km/h ile giden B cismi olsun. B cismi de yolda olduğu ve kendi ilerleyişini gösterdiği için A cismine baktığında sağ yönünde 20 km/h hızla gittiğini görecektir. Görüldüğü üzere referans noktası da olay akışı içinde olduğu için gerçek olmayan bir ilerleyiş görüyor.
Bu kavram bana ilk öğrendiğimde çok küstahça gelmişti. Benim ilerlememin neden bir başkasına göre tayin edilmesi gerekmeliydi? Referansın ben olduğum delta hız kavramı çok daha mantıklı gelmişti. Evet öz eleştiri yaparken kendinizi referans almak çok mantıklı. Fakat iki cisim veyahut metaforu çoktan anlayanlar için iki kişinin yürüdüğü bir yoldaysanız bağıl hız kavramıyla düşünmek çok daha mantıklı. Evet kişi sizden ters istikamette yol almaya başladıysa olduğundan daha hızlı sizden uzaklaşıyor gibi gelecek fakat delta hız kavramında kişinin sizinle aynı yönde veyahut zıt yönde ilerlediğini bile anlayamazdınız. Bu yüzden iki kişilik düşünürken bağıl hız kavramını kullanmanızı tavsiye ederim. Canınız yanmadan yönünüzü bulabilmeniz için. Ters istikamette yol alan kişiler ise bağıl hız kavramından dolayı geride bıraktıkları kişilerin bir anda yol ve yön değiştirdiklerini sanacaklar. Fakat referans kendileri oldukları için yanılacaklar. Hayatın dinamiğine hoş geldiniz.
VSA